ห้องผ่าตัด รพ.อานันทมหิดล ลพบุรี: Chocolate cyst

Chocolate cyst หรือ Endometriosis (โรคเอ็นโดเมททริโอซิส )
โรคเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่

ช็อกโกแลตซีส หมายถึง ถุงน้ำของรังไข่ที่มีของเหลว เหมือนช็อกโกแลต อยู่ภายใน ซึ่งความจริงก็คือถุงเลือด และเมื่อเลือดค้างอยู่ในถุงน้ำนานๆ ก็กลายเป็นสีน้ำตาล

สาเหตุ

เกิดจากเลือดประจำเดือนไหลย้อนกลับ คือแทนที่เลือดนั้นจะออกมาทางช่องคลอด อาจจะมีเลือดส่วนหนึ่งไหลย้อนกลับเข้าไปผ่านทางหลอดมดลูก แล้วก็เข้าไปในช่องท้องไปฝังตัวที่รังไข่จนทำให้เกิดเป็นถุงน้ำขึ้น และเนื่องจากลักษณะเซลล์ของถุงน้ำเป็นเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูกอย่างหนึ่ง เมื่อผู้หญิงมีประจำเดือน (คือ การที่เยื่อบุโพรงมดลูกลอกตัวออกมา) ถุงน้ำดังกล่าวก็จะมีเลือดออกในถุงด้วย ดังนั้น ในแต่ละเดือนที่ผ่านไปถุงน้ำก็จะมีเลือดออกเพิ่มขึ้นๆ นั่นหมายถึง ถุงน้ำก็จะใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ การที่ถุงน้ำนี้จะใหญ่เร็วมากน้อยแค่ไหนก็ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของคนคนนั้นว่า จะดูดน้ำกลับได้เร็วเท่าไหร่ ถ้าร่างกายดูดน้ำกลับได้เร็วถุงน้ำนั้นก็จะโตขึ้นแบบช้าๆ ในทางตรงกันข้ามถ้าร่างกายดูดซึมน้ำกลับได้ช้า ถุงน้ำก็จะโตขึ้นได้เร็วกว่าค่ะ

อาการที่น่าสงสัย

• ปวดในช่องท้อง ท้องน้อย หรืออุ้งเชิงกราน มีบุตรยาก
• ปวดประจำเดือน ประจำเดือนออกมาก
• อาการปวดต่าง ๆ เหล่านี้ มักจะรุนแรงขึ้นขณะที่มีประจำเดือน หรือ ช่วงก่อน/ หลังมีประจำเดือน
• ในรายที่เจริญที่รังไข่ อาจจะพบว่ามีก้อนในช่องท้อง จากถุงน้ำรังไข่ ที่โตขึ้นโดยไม่มีอาการ
ในรายที่เป็นโรคระยะรุนแรงจะมีพังผืดเกิดขึ้นจำนวนมาก หรือท่อนำไข่ถูกทำลายไป จากเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกเหล่านี้เข้าไปเกาะหรือฝังตัวในท่อนำไข่ ทำให้ผู้ป่วยมีปัญหามีบุตรยากได้

ร้ายแรงไหม

ไม่ร้ายแรง แต่มีโอกาสเป็นโรคมะเร็งรังไข่ได้เท่ากับสตรีที่ไม่ได้เป็นโรคนี้ (โรคมะเร็งรังไข่พบได้สูงกว่าในคนที่ไม่เคยตั้งครรภ์เมื่อเปรียบเทียบกับคนเคยตั้งครรภ์)

ทำไมเป็นในผู้หญิงโสด
เพราะว่า สาเหตุเกิดจาก การไหลย้อนกลับของเลือดประจำเดือน. หญิงที่ตั้งครรภ์ หรือเคยตั้งครรภ์ ระบบประจำเดือนก็จะหยุดทำงานอย่างน้อย เป็นเวลา 9 เดือน และหลังจากคลอดบุตรแล้วก็ยังจะไม่มีประจำเดือนอีกกว่า 1-3 เดือน บางรายอาจจะเกือบหนึ่งปีได้ การที่ไม่มีเลือดประจำเดือนเป็นเวลานานนี้้ ก็ทำให้ถุงน้ำฝ่อตัวลงไปด้วย และถึงแม้จะคลอดบุตรแล้ว และกลับมามีประจำเดือนอีกตามปกติ ก็พบว่าส่วนมากจะไม่มีอาการปวดท้องอันเนื่องมาจากถุงน้ำช็อกโกแลตนี้

ผู้มีโอกาสเป็นโรค
พบได้ประมาณ 1 ใน 10 หรือ มากถึง 5 ใน 10 ของสตรีวัยเจริญพันธุ์
พบในสตรีอายุระหว่าง 25-40 ปี
เสี่ยงต่อครอบครัวที่เป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
ไม่เคยตั้งครรภ์มาก่อน

การตรวจวินิจฉัยโรค

ตรวจวินิจฉัยจากอาการ. การตรวจภายใน และการอัลตร้าซาวนด์

การรักษา

โรคนี้ไม่รุนแรงแต่จะทำให้มีอาการปวดประจำเดือน ให้กินยาแก้ปวด Paracetamol หรือ Ponstan
แพทย์จะผ่าตัดในกรณีที่จำเป็น เช่น ถุงน้ำนั้นใหญ่มากจนทำให้เกิดอาการปวดรุนแรงหรือถุงน้ำไปกดอวัยวะข้างเคียงเช่น ไปกดกระเพาะปัสสาวะ แล้วทำให้ปัสสาวะบ่อยขึ้น หรือ กรณีที่ถุงน้ำแตกซึ่งจะทำให้เกิดอาการปวดท้องแบบเฉียบพลันหรือกรณีของผู้หญิงที่มีลูกยาก จำเป็นต้องผ่าตัดเอาถุงน้ำออกเพราะการที่มีถุงน้ำอยู่จะรบกวนการตั้งครรภ์พอสมควรเพราะมันอาจจะทำให้เกิดพังผืดไปรัดทำให้หลอดมดลูกตีบหรือตันได้

การผ่าตัดที่ดีที่สุดคือ.
1. การใช้กล้องเข้าไปผ่าตัดค่ะ. ข้อดีคือ คนไข้เจ็บตัวน้อยเมื่อเทียบกับการผ่าตัดในแบบที่จะต้องเปิดแผลใหญ่ๆ เพราะการใช้วิธีส่องกล้องผ่าตัดคนไข้จะมีแผลเพียงแค่รูเล็กๆขนาดรูตะเกียบ 3 รูเท่านั้น และเมื่อผ่าตัดเสร็จก็ไม่จำเป็นต้องนอนพักโรงพยาบาลหลายวันเหมือนกับการผ่าตัดธรรมดาค่ะ